พระบรมธาตุสวี

ตั้งอยู่ในวัดพระธาตุสวี หมู่ 1 ตำบลสวี อำเภอสวี จังหวัดชุมพร แผนที่

พระบรมธาตุสวี มีอายุเก่าแก่กว่า  700 ปี และมีประวัติศาสตร์ที่ยาวนานตั้งแต่สมัยอยุธยา ลักษณะเป็นเจดีย์ทรงระฆังคว่ำ ตั้งอยู่บนฐานสี่เหลี่ยม 2 ชั้น ฐานชั้นล่างกว้าง 8.50 เมตร ประดับด้วยซุ้มรูปช้างโผล่ศีรษะและขาหน้า เสมือนค้ำเจดีย์ไว้ด้านละ 3 ซุ้ม สลับกับรูปยักษ์ถือกระบองและประดับด้วยเสาหลอก 6 ต้น (เว้นด้านทิศใต้ มีบันไดทางขึ้น จึงมีช้างเพียง 2 ซุ้ม) มุมทั้งสี่ของฐานมีเจดีย์จำลองเลียนแบบเจดีย์ประธาน ฐานชั้นบนมีพระพุทธรูปปางสมาธิประทับนั่งในซุ้มด้านละ 5 ซุ้ม มุมทั้ง 4 ของฐานมีเจดีย์จำลองประดับไว้เช่นกัน ตัวเจดีย์เป็นทรงระฆัง เหนือขึ้นไปเป็นเสาหาร ก้านฉัตร บัวเถา ปล้องไฉน 7 ชั้น บนสุดเป็นปลียอด และเม็ดน้ำค้าง

มีระเบียงคตที่ล้อมรอบพระบรมธาตุอยู่ ลักษณะขององค์พระธาตุคล้ายกับพระบรมธาตุเมืองนครศรีธรรมราช แต่มีขนาดย่อมกว่า ภายในวัดมี พิพิธภัณฑ์วัดพระธาตุสวี โดยมีการจัดแสดงพระพุทธรูปโบราณที่ขุดค้นพบในบริเวณพระธาตุถูกนำมาเก็บไว้ยังอาคารแห่งนี้

วัดพระบรมธาตุสวี ได้รับการประกาศขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถานของชาติ ในราชกิจจานุเบกษา เล่ม 118 ตอนพิเศษ 127ง วันที่ 21 ธันวาคม พ.ศ. 2544

ตามตำนานเล่าถึงประวัติการสร้างพระบรมธาตุสวี ว่าในปี พ.ศ. 1803 เมื่อครั้งที่ พระเจ้าศรีธรรมาโศกราชเสด็จยกทัพมาพักที่ วัดร้างแห่งหนึ่งในเขตอำเภอสวี ได้พบกาเผือก และ กาฝูงหนึ่งเกาะอยู่บนกองอิฐ กระพือปีกและส่งเสียงร้อง พระองค์จึงให้รื้อเศษกองอิฐที่กองทับถมกันออก พบฐานเจดีย์ใหญ่

เมื่อขุดลึกลงไปได้พบ ผอบบรรจุพระบรมสารีริกธาตุ จึงให้แม่ทัพนายกองไพร่พลช่วยกันสร้างเจดียขึ้นมาใหม่ พระราชทานนามเจดีย์นั้นว่า “พระบรมธาตุกาวีปีก” ต่อมาคำว่า “ปีก” ถูกตัดหายไปเรียกกันว่า “พระธาตุกาวี” ครั้นนานเข้า คำจึงกร่อนลงไปกลายเป็น “พระธาตุสวี”
 

ก่อนที่พระเจ้าศรีธรรมาโศกราชจะเสด็จยกทัพกลับ ทรงห่วงใยพระบรมธาตุว่าจะไม่มีผู้ดูแลรักษา จึงสั่งเรียกบรรดาทหารในกองทัพซึ่งกำลังนอนหลับสนิท ในขณะนั้นมีทหารคนหนึ่งชื่อ เมือง ขานรับพระองค์จึงมีรับสั่งถามว่า ต้องการจะอยู่ดูแลรักษาพระบรมธาตุแห่งนี้ไหม นายเมืองขานรับอาสา พระองค์จึงสั่งให้นายทหารตัดศีรษะนายเมืองเซ่นสรวงบูชาไว้ในศาลเพียงตา ศาลนี้เรียกว่า ศาลพระเสื้อเมือง ให้เป็นผู้เฝ้ารักษาพระบรมธาตุ

อนึ่ง จตุธรรมธาตุ คือ พระธาตุศักดิ์สิทธิ์แดนใต้ฝั่งอ่าวไทยใน 4 จังหวัด ได้แก่ 
พระบรมธาตุสวี  วัดพระธาตุสวี อำเภอสวี จังหวัดชุมพร
พระบรมธาตุไชยา วัดพระบรมธาตุไชยาราชวรวิหาร อำเภอไชยา จังหวัดสุราษฎร์ธานี
พระบรมธาตุเมืองนคร วัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร อำเภอเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช 
พระมหาธาตุเจดีย์บางแก้ว วัดเขียนบางแก้ว อำเภอเขาชัยสน จังหวัดพัทลุง