พระสมเด็จปิลันทน์

โดย เชนท์ ช้างไห้

พระสมเด็จปิลันทน์ ผู้สร้างคือหม่อมเจ้าทัต สิงหเสนีย์ สร้างขึ้นเมื่อคราวได้รับการสถาปนาจาก พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดเกล้าให้ท่านเป็นพระราชาคณะในพระราชทินนามที่หม่อมเจ้าพระพุทธมหาปิลันทน์

ประวัติส่วนพระองค์ ท่านเป็นหม่อมเจ้าในกรมเสด็จพระราชวังหลัง พระประพันธ์วงค์เธอกรมหลวงเสนีบริรักษ์ ทรงประสูติ ในสมัยรัชการที่ 2 เมื่อวันพุธเดือน 11 แรม 9 ค่ํา ปีมะเมีย พ.ศ. 2365 ต่อมาได้ทรงบรรพชาเป็นสามเณร ในสมัยรัชกาลที่ 3 ณ พระอุโบสถ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม และไปจําพรรษาเล่าเรียนหนังสือวิชาการต่างๆ อยู่ในสํานักมหาโต วัดระฆังโฆสิตาราม เมื่ออายุครบกําหนด ได้ทรงทําพิธีผนวชเป็นพระภิกษุ ณ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม เมื่อพ.ศ 2385 โดยมีสมเด็จพระสังฆราช (ด่อน) เป็นพระอุปัชฌาย์ พระมหาโต เป็นพระกรรมวาจาจารย์ ครั้นต่อมาท่านได้กลับไปจําพรรษาอยู่ที่วัดระฆัง โดยฝากตัวเป็นศิษย์ในสมเด็จพุฒาจารย์โต

ครั้นกาลต่อมา สมเด็จพุฒาจารย์โต เมื่อครั้งอายุล่วงเข้าได้ 84 พรรษา ได้ขอพระราชทานพระบรมราชานุญาตให้ยกตําแหน่งท่านเป็นกิติมศักดิ์ ด้วยเหตุความชราภาพไม่สะดวกในการปฏิบัติกิจนิมนต์ทั้งน้อยใหญ่ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว จึงทรงได้โปรดเกล้าตามคําขอ และได้ทรงโปรดเกล้าสถาปนาหม่อมเจ้าพระมหาปิลันทน์ขึ้นแทนสมเด็จ “โต” ในตําแหน่งเจ้าอาวาสวัดระฆัง จนกระทั่งเจ้าประคุณสมเด็จอาจารย์ของท่านละสังขารมรณภาพลง ท่านจึงได้รับพระมหากรุณาธิคุณโปรดเกล้าขึ้นครองสมณศักดิ์ที่สมเด็จพระพุฒาจารย์แทน

สมเด็จพระพุฒาจารย์ (ทัด) ท่านเป็นศิษย์ผู้มีความผูกพันใกล้ชิดในเจ้าประคุณสมเด็จโต เป็นอย่างยิ่งอีกทั้งตามประวัติระบุว่า ท่านเป็นศิษย์คนหนึ่งของท่านเจ้าประคุณที่มีความเฉลียวฉลาดเรียนรู้วิชาจากท่านได้ดียิ่ง รวมทั้งยังได้รับการถ่ายทอดตําราวิชาการสร้างพระของท่านเจ้าประคุณสมเด็จโตอย่างหมดสิ้น

พระเครื่องของสมเด็จพระพุฒาจารย์ (ทัด) ได้สร้างขึ้นเป็นแบบพระเนื้อผงพุทธคุณแบบอาจารย์ของท่าน แต่ได้ผสมผงใบลานลงไปเพื่อให้มีความแตกต่างจากพระที่เจ้าประคุณอาจารย์ของท่านได้สร้างไว้ก่อนแล้ว รูปแบบพิมพ์พระมีมากมายหลายแบบพิมพ์ แต่ที่พอยึดถือเป็นมาตรฐานได้ อาทิ 1.พิมพ์ปรกโพธิใหญ่ 2.พิมพ์ปรกโพธิเล็ก 3.พิมพ์โมคัลลาน์ฯ 4.พิมพ์ซุ้มประตู 5.พิมพ์ครอบแก้ว 6.พิมพ์เปลวเพลิง 7.พิมพ์ปฐมเทศนา 8.พิมพ์ปิดตา 9.พิมพ์หยดแป้ง โดยพระส่วนใหญ่จะถูกบรรจุเข้าในกรุ มีจํานวนน้อยที่ไม่ได้บรรจุเข้ากรุ เพราะชาวบ้านที่รู้ข่าวการสร้างพระต่างเข้ามาเพื่อขอนําพระไปบูชา ส่วนพระที่บรรจุกรุได้ถูกค้นพบครั้งแรกในเจดีย์วัดระฆังเมื่อ พ.ศ.2471 ปรากฏว่าพระทุกองค์มีคราบหินปูนเกาะเป็นไขขาวปนเหลืองทั่วทั้งองค์มากบ้างน้อยบ้าง

พระสมเด็จปิลันทน์ เป็นพระเนื้อผงที่มักถูกจัดให้ใช้บูชาแทนพระสมเด็จของท่านเจ้าประคุณสมเด็จโต เป็นอันดับแรกเสมอเพราะเชื่อกันว่า ทั้งกรรมวิธีการสร้างและผงพุทธคุณที่ท่านเจ้าประคุณท่านสร้างเอาไว้ได้ถูกผสมรวมกันไว้ อีกทั้งผู้สร้างยังถูกจัดให้เป็นลูกศิษย์อันดับ 1 ของท่านสมเด็จโตอีกด้วย

ในด้านพุทธคุณ นักเล่นรุ่นเก่าเชื่อกันว่านอกจากความขลังทางด้านเมตตา ค้าขายแล้ว ยังปรากฏด้านคงกระพันให้เห็นกันอยู่บ่อยครั้งเลยทีเดียวครับ

พระเครื่องล้ำค่า ปีที่ 8 ฉบับ 97 กันยายน 2553 หน้า 23